Wat kun je leren van de neanderthaler, de professor en de duiker als je hyperventilatie klachten hebt?

In de fysiotherapie praktijk heb ik vaak te maken met hyperventilatie klachten. Cliënten komen voor het leren van ademhalingsoefeningen om zo de hyperventilatie onder controle te krijgen. Waar ik in de loop van de tijd achter ben gekomen is dat het oefenen van de ademhaling alleen geen oplossing brengt. Hoewel het mensen helpt om beter met hun klachten om te gaan, is het meer een vorm van symptoom bestrijding. De ademhaling is het topje van de ijsberg. Door samen met de cliënt op onderzoek uit te gaan wanneer de klachten ontstaan, heb ik gemerkt dat de klachten veelal veroorzaakt worden door onbewuste processen. In die processen blijken drie personen binnen ons een hoofdrol te spelen: de neanderthaler, de duiker en de professor.

Wat is hyperventilatie: een ademhaling die te snel of te diep gaat waardoor er een disbalans ontstaat tussen de opname van zuurstof en de afgifte van koolzuur.

De neanderthaler – de taal van het lichaam Ons lichaam reageert nog steeds hetzelfde als in de tijd van de neanderthaler, 200.000 jaar geleden. In die tijd ging het om eten of gegeten worden. Het was toen belangrijk niet te denken maar vooral te doen want als er een beer voor je stond, koste een overpeinzing je het leven. In basis heeft de neanderthaler drie reacties in de omgang met stress: vechten (fight), vluchten (flight) of je stilhouden (freeze)! Dit was in de oertijd de meest zinvolle overlevingsreactie en het heeft ons ver gebracht. Tegenwoordig zijn er andere uitdagingen die we als bedreigend ervaren. Conflicten in ons gezin, werk of op een ander gebied zijn nu de beren op onze weg. Op het moment dat er (onbewust) spanning of stress aanwezig is, wordt de neanderthaler in je lichaam wakker. Hij vertegenwoordigt je oerinstinct, dat overlevingsgericht op prikkels reageert. Je ademhaling gaat versnellen of verdiepen en je hartslag gaat omhoog en wordt onregelmatiger. Je denkvermogen en je bewustzijn verkleinen zich en focussen zich op het gevaar. Het lichaam gaat stresshormonen aanmaken zoals adrenaline en bereid zich voor op een inspanning.

Hoe ontstaat hyperventilatie: door spanning of angst, oververmoeidheid of  lichamelijke/geestelijke overbelasting gedurende een langere periode, vaak zonder dat je het je beseft, onbewust.

De duiker – de taal van je gevoel Naast onze lichamelijke reacties hebben we te maken met ons gevoel. Gevoel is een innerlijke positieve of negatieve beleving. Het wordt gevoed door de prikkels die ons lichaam en onze denkpatronen geven. Nu is het zo dat we in basis twee zaken nastreven: het vermijden van pijn en het zoeken van plezier. We zijn geneigd om niet geconfronteerd te willen worden met negatieve gevoelens zoals stress of angst. Dat is waar de duiker zijn rol vervult: wanneer het kan duikt hij weg voor negatieve belevingen. Als je de duiker in jezelf wilt ontdekken zoek dan eens naar negatieve of stressvolle ervaringen. Je zult merken dat je het liefst zo diep mogelijk wegduikt. Dat is in principe een goede reactie, een overlevingsstrategie. De vraag is echter op basis waarvan we belevingen negatief ervaren. Vanaf kinds af aan zijn er ideeën voor ons gevormd en door ons gevormd en vanuit deze werkelijkheid maken we keuzes, vaak onbewust, omdat het zo voelt. De duiker wordt zo getraind vanuit deze basis van ons verleden en soms is het wegduiken voor stress en angst zo getraind dat het onbewust een leefstijl is geworden. Wat de duiker in ons verteld is dat het leven bestaat uit allemaal beren waardoor de neanderthaler vervolgens z’n overlevingsstrategie inzet. Dan leven we niet meer, we overleven alleen maar.

Wat zijn de verschijnselen van hyperventilatie: benauwdheid en duizeligheid / pijn op de borst en hartkloppingen / tintelingen en droge mond / hoofdpijn en misselijkheid. Veelal ervaren mensen deze verschijnselen als vervelend en beangstigend zodat de angst voor de verschijnselen op zichzelf al een trigger wordt voor het ontstaan van de hyperventilatie. “ Als het me nu maar niet overkomt!”

De professor – de taal van ons hoofd Als we geconfronteerd worden met angst of spanning willen we graag een logische verklaring. De professor in ons creëert hiervoor zijn eigen rationele werkelijkheid. Dit geeft een gevoel van veiligheid en controle over ons leven. We denken dat de professor altijd gelijk heeft vanuit zijn kijk op de wereld, en zo ontstaat er een eigen verhaal dat telkens weer bevestigd wil worden. Onze gedachten nemen een loopje met ons en kleuren de werkelijkheid in zoals wij hem graag zien. Het spanningsveld tussen de verschillende waarheden zet de duiker in ons op scherp. De professor en duiker jagen daarmee onbedoeld de neanderthaler op die letterlijk buiten adem raakt. Negatieve spiraal doorbreken Als de professor zijn gedachten als katalysator inzet, de duiker het gevoel onder druk zet en de neanderthaler steeds verder buiten adem raakt ontstaat er een negatieve spiraal. Het enge daaraan is dat je niet weet wanneer dat gebeurt. Een gedachte alleen al kan ervoor zorgen dat de negatieve spiraal ingezet wordt. Het goede nieuws is echter: als je weet dat ze er zijn kun je ze opzoeken en aanspreken: – Wanneer je de taal van de neanderthaler spreekt kun je de instinctieve reacties van je lichaam terugbrengen zodat je aanwezig blijft. – Wanneer je de duiker ziet, kun je blijven zwemmen in de richting die je zelf kiest zonder ondergedompeld te worden in de diepte van je angst. – Als je de professor opzoekt en beseft dat het omgekeerde net zo waar kan zijn, maak je je los uit de gehechtheid van je gedachten. Zo kun je de negatieve spiraal doorbreken met bewustwording als basis. Eenvoudige oefeningen helpen je om hier steeds meer leiderschap aan te geven. Het enige wat je nodig hebt is dat je de neanderthaler, de professor en de duiker binnen jezelf wilt opzoeken en de bereidheid hebt om ermee aan de slag te gaan. Wil je de duiker, neanderthaler en professor leren zien, neem dan contact op voor een kennismakingsconsult